اصول اقتصاد از نگاه امام خمینی(ره) و حضرت امام خامنه ای(مدظله العالی)

حمایت از تولید داخل، خودکفایی و قطع وابستگی به خارج، جلوگیری از واردات بی رویه کالا و تکیه اقتصاد بر توان مردم و ظرفیت داخلی چهار اصل مدیریت اقتصاد از نگاه امام خمینی (ره) است که از مهمترین سیاستهای اقتصاد مقاومتی هم هست. لذا یکی از نکات حائز اهمیت در نگاه اقتصادی حضرت امام کاهش وابستگی اقتصادی است. در نگاه حضرت امام اگر مملکت شما در اقتصاد نجات پیدا نکند وابستگی اقتصادی درهمه زمینه ها حتی وابستگی نظامی و سیاسی  ایجاد می شود.

اعتماد به نفس و توجه به خود کفایی یکی دیگر از اصول امام در بحث اثتصاد بود.لذا به اعتقاد کارشناسان اقتصادی یکی از مسائلی که در رسیدن به پیروزی اقتصادی می‌تواند راهگشا باشد داشتن اعتماد به نفس برای اجرای فعل"ما میتوانیم"  است. حضرت امام خمینی (ره) در هدایتگری های خود به ملت در مبارزه با استعمار بارها بر اعتماد به نفس مردم تأکید کردند و نتیجه آن چیزی جز پیروزی حق علیه باطل نبود.خود کفایی از ساسی ترین ارکان استقلال اقتصادی است.که امام خمینی(ره) در اهمیت آن چنین فرمودند: "شما می دانید که اگر یک مملکت در اقتصاد، خصوصاً این رشته اقتصاد که نان مردم است؛ در این، احتیاج به خارج پیدا بکند و یک احتیاج مبرمی که نتواند خودش را اداره کند خودش را و باید دیگران او را اداره کنند. این وابستگی اقتصادی آن هم در این رشته، موجب این می شود که ملت ایران، مملکت ایران، تسلیم بشود به دیگران».
 

مسأله اولویت دار نظام

رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره ی اهمیت اشتغال وتولید فرمودند: اگر ما بخواهیم اشتغال در کشور به وجود بیاید، باید به تولید ملّی تولیدِ به‌معنای عامّ کلمه؛ تولید صنعتی، تولید کشاورزی، تولید خدمات- اهمّیّت بدهیم؛ همه‌ی اینها بایستی مورد توجّه قرار بگیرد و برای اینها برنامه‌ریزی بشود. اینها چیزهایی نیست که جایز باشد ما اینها را تأخیر بیندازیم، باید در اوّلین فرصته مسئولین ذی‌ربط به این مسئله بپردازد. بنابراین، این مسائل، جزو مسائل اولویّت‌دار و درجه‌ی اوّل نظام است(1)

 همچنین ایشان در سال 1391 در استقلال اقتصادی فرمودند:ما تا به کار ایرانی و سرمایه‌ی ایرانی احترام نگذاریم، تولید ملی شکل نمیگیرد؛ و اگر تولید ملی شکل نگرفت، استقلال اقتصادی این کشور تحقق پیدا نمیکند؛ و اگر استقلال اقتصادی یک جامعه‌ای تحقق پیدا نکرد - یعنی در مسئله‌ی اقتصاد نتوانست خودش تصمیم بگیرد و روی پای خود بایستد - استقلال سیاسی این کشور تحقق پیدا نمیکند؛ و اگر استقلال سیاسی یک جامعه‌ای تحقق پیدا نکرد، بقیه‌ی حرفها، جز حرف، چیز دیگری نیست. تا یک کشور اقتصاد خود را قوی نکند، پایدار نکند، متکی به خود نکند، مستقل نکند، نمیتواند از لحاظ سیاسی و فرهنگی و غیره تأثیرگذار باشد.(2)

جهش تولید به تامین و تجهیز زیرساخت‌ها نیاز دارد

از جهش در تولید به معنای استفاده بیشتر از ظرفیت‌های موجود، تعبیر می‌شود. اصلاح ساختار تولید ملی، به حداقل رساندن فرآیند صدور مجوزها، توسعه دولت الکترونیک، توسعه کانون‌های تولیدی خرد، اشباع بازار داخل و توسعه صادرات کالای ایرانی، تکمیل زنجیره تولید با بهره‌مندی از توانایی نخبگان، گسترش صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی و تکیه ‌بر مزیت‌های بومی تولید از محورهایی است که باید در راستای جهش تولید مورد توجه دولت قرار گیرد. واقعیت آن است یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین بحث‌های توسعه کشور و پیشرفت جامعه در گرو رونق و جهش تولید است و نخستین اقدام پیش‌زمینه‌ای برای دستیابی به این مهم، تسهیل‌گری و حمایت از تولیدکنندگان است بنابراین  باید اقداماتی برای حل این مشکلات کرد تا تولید، جهشی در مقیاس خود داشته باشد و به‌تبع آن نیروی کار نیز مشغول به کار شود، همچنین بتواند مشکل تنگناهای موجود در بازار را حل کند.
 

انتخابات آمریکا معجزه گر نیست،مدیریت اقتصاد نیازمند نگاه به داخل نه به خارج

با نزدیک شدن به انتخابات آمریکا این فرضیه قوت می‎گیرد که به دنبال این امر شرایط اقتصادی و معیشتی ایران نیز از شرایط مطلوب‌تری برخوردار شود .ولی باید گفت که تأثیر انتخابات آمریکا بر ایران  بنیادی نخواهد بود. بلکه این تاثیری گذاری به شدت کوتاه و مقطعی است و با این گونه اقدامات وضعیت اقتصاد کشور مطلوب نمی‏شود.

دموکرات‌ها و جمهوری خواهان نشان داده‌اند که با یک دید به ایران نگاه می‌کنند. ساختار آمریکا به‌گونه‌ای نیست که در شرایط فعلی بتوان این انتظار را داشت که با رفتن عمرو و آمدن زید شرایط تغییر کند. البته درصورت پیروزی دمکرات‌ها به لحاظ روانی، کمی اوضاع بهتر خواهد شد، اما بعدا ممکن است با شرایط بدتری مواجه شویم. ممکن است آقای بایدن به‌دنبال ایجاد اجماع بین‌المللی علیه ایران برآید؛ همان کاری که اوباما انجام داد. از این جهت، پیروزی دموکرات‌ها می‌تواند شرایط ایران را سخت‌تر کند. مواضعی هم که آقای بایدن اتخاذ کرده، مشابه همان مواضعی است که ترامپ اعلام کرده است. ترامپ هم گفته که اولویت ما حفاظت و صیانت از رژیم صهیونیستی است. بایدن هم داشتن رابطه خوب با این رژیم را از اولویت‌های خود دانسته است. بنابراین حتی اگر بایدن پیروز انتخابات شود، صرفا چند‌ماه به لحاظ روانی می‌تواند شرایط در داخل ایران را تحت‌تأثیر قرار دهد. بر این اساس، مانباید به هیچ‌وجه نگاه خود را به نتیجه انتخابات آمریکا بدوزیم و مسائل سیاسی و اقتصادی کشور را به دلیل تحولات سیاسی آمریکا متوقف کنیم.باید با روحیه جهادی و توجه و نگاه ویژه به تولید داخل مسائل و مشکلات را خودمان را با تکیه بر داخل حل کنیم.  

 رابطه مسائل بین الملل با اقتصاد

مسائل بین المللی و اقتصاد پیوند عمیقی بایکدیگر دارد و نمی‏توان این رابطه را انکار کرد؛ حالا مسئله‏ ای که مطرح است انتخابات آمریکا بر اقتصاد ایران است که می‎تواند شرایط اقتصادی کشور را مطلوب‏تر کند اما این زمانی تحقق می یابد که زیربناها و زیر‌ساخت اقتصادی کشور از حوزه تولید تا صادرات از شرایط مطلوب‎تری برخوردار باشد تا از شرایط پیش آمده در نظام بین الملل بهترین استفاده در راستای منافع کشور شود. نگاه به شرایط بین الملل و ارزیابی آن برای رشد اقتصادی اقدامی مهم و راهبردی است اما نه به قیمت چشم پوشی از شرایط و استعدادهای داخلی، زمانی اقتصاد کشور در سطح بین الملل شکوفا می‎شود که زیرساخت‎ها و سیاست‏های کلان  اقتصادی کارشناسی شده و عقلانی باشد.اگر شرایط و سیاست‏های اقتصادی کشور نامطلوب و غیر کارشناسی تدوین شود و کشور در حوزه اقتصادی در موضع ضعف باشد، تحولات بین المللی مثل انتخابات آمریکا اثر بخشی خود را از دست میدهد؛ خواه این که شخصی رئیس جمهور آمریکا شود که با ایران مشکلی نداشته باشد؛ مادامی که سیاست ها و مدیریت اقتصادی غلط و اشتباه باشد هیچ گشایشی در وضع اقتصادی کشور به وجود نخواهد آمد.

استاد دانشگاه مشهد،آقای سالاری در این باره چنین عنوان می کند: این اقدام غلطی است که بخواهیم سیاست‎های کلان  اقتصادی را به انتخابات یک کشور پیوند بزنیم؛ نحوه عملکرد و تفسیر ما از نظام بین الملل باید به گونه‌ای باشد بتواند در بلند مدت تأثیر گذار باشد. امروز اقتصاد به گونه‌ای شکل گرفته که منحصر به یک محدوده اقتصادی نیست و از حالت محلی خارج شده است؛ جذب سرمایه خارجی، فناوری و تکنولوژی، افزایش صادرات و دیگر مسائل مهمترین اولویت‌هایی است که باید در نظام بین الملل انجام شود نه این بخواهیم همه تمرکز اقتصادی خود را برای انتخابات آمریکا قرار دهیم، زیرا برای عملی کردن این اولویت ها فرقی نمی‎کند که ترامپ رئیس جمهور شود یا بایدن.
 

نباید شرایط بین المللی را  دلیل اصلی سو مدیریت ها جلوه داد

 در اصل اقتصاد همیشه به امور بین الملل وابسته است و این امر را نمی‎توان تفکیک کرد؛ به عنوان مثال صادرات نفت و گاز ومشتقات نفتی و یا سرمایه‎گذاری در برخی از کشور  مصداقی بر این امر هستند که بیانگر این وابستگی است.این نکته نباید دست آویز بهانه‎ای باشد که برخی سوء مدیریت‏ها در داخل توجیه شود و در این حال باید شرایطی فراهم شود که برحسب این وابستگی نیروها واستعداد داخلی شکوفا شود و از این وابستگی کشور بیشترین سود و منفعت را کسب کند.
 

سرخط تحلیل

متاسفانه سیاست‎هایی که  در این چند سال اخیر در دستور کار قرار گرفته شده است، کارشناسی شده نیست و  بیشتر جنبه عجله‎ای بوده و در این مدت هیچ مشورتی از قشر نخبگان و دانشگاهی صورت نگرفته است؛ نتیجه‎اش هم همین نا به سامانی است می‌بینیم.لذا باید با سیاسیت گذاری های درست در حوزه اقتصادی باید تلاش نمود جهش تولید را رونق بخشید تا مشکلات کشور و این فشار  اقتصادی که بر معیشت مردم فشار وارد می کند را  از میان برداشت یا حداقل کمتر کرد.